Nær er ein persónur útsettur fyri harðskapi? 

Ein persónur er útsettur fyri harðskapi, tá persónurin skal tillaga seg eftir krøvum og vónum hjá einum øðrum á ein sovorðnan hátt, at persónurin fer út um síni egnu mørk.

Persónurin nýtist ikki at hava tekin á kroppinum sum prógv fyri harðskapinum. Harðskapur kann vera kropsligur og harvið sjónligur, men harðskapur kann eisini vera duldur, tá talan er um sálarligan, kynsligan, materiellan ella fíggjarligan harðskap.

Dømir um harðskap:

Sálarligur harðskapur

• At verða hóttur beinleiðis ella óbeinleiðis við kropsligum harðskapi
• At síggja síni børn ella húsdjór verða hótt við harðskapi
• At tað í heilum verður rópt eftir einum
• At vera undir eftirliti
• At vera avbyrgdur frá til dømis familju og vinum
• At verða niðurgjørdur, eisini frammanfyri øðrum
• Áhaldandi at verða kristiseraður við til dømis at fáa at vita, at man er ljótur ella ein ónytta
• At verða ignorerðaur (“the silent treatment”)
• At verða manipuleraður (verða villleiddur um hvat er veruleiki, og hvat tú følir/heldur)
• “Gaslighting” er somuleiðis ein formur, har ein annar hevur valdið á tær: at tú fært at vita, at tú ert svøk ella sálarliga sjúk, og sum fær teg at ivast í, hvat er sannleiki og í tíni egnu magakenslu um eina støðu

Tað, sum eyðkennir sálarligan harðskap, er – at hann er áhaldandi og endurtekur seg. Tað snýr seg ikki um eitt mistak, eina einstaka hending ella ein keðiligan dag. Harðskapurin er tilvitaður, og persónurin, sum fremur harðskapin, roynir at taka valdið á makanum. Sálarligur harðskapur kann vera torførur hjá tí harðskapsrakta at prógva, tí hann hevur eingi sjónlig spor við sær. Hóast hetta er sálarligur harðskapur sera skaðiligur og niðurbrótandi. Sálarligur harðskapur er altíð til staðar, har aðrir formar fyri harðskap eru.

Kropsligur harðskapur

Kropsligur harðskapur inniber til dømis at verða sligin, bukaður, skumpaður, hildin, píndur, sparkaður ella stungin. Tað er eisini kropsligur harðskapur at verða sýttur atgongd til ves, at fáa at eta, drekka ella at fara í song.
Kropsligur harðskapur er ongantíð til staðar uttan sálarligan harðskap.

 

Kynsligur harðskapur

Kynsligur harðskapur hevur við sær at verða noyddur til kynsligt samband, ið ein ikki hevur hug til. Tað kann vera, at ein verður noyddur til samlegu ella aðrar kynsligar gerðir, ið ein ikki ynskir at luttaka í.

 

Tráfylgjan/stalking

Tráfylgjan er ein formur fyri sálarligum harðskapi, har tú verður útsett fyri óynsktum og endurtiknum eftirliti, forfylging og plágan. Hetta kann halda á í nakrar vikur til fleiri ár.

Dansk Stalking Center allýsir tráfylgjan soleiðis:

“Stalking er en systematisk række af kontaktforsøg og adfærd, som er uønsket og vedvarende, og som opleves grænseoverskridende og intimiderende for den udsatte” (Dansk Stalking Center)

Hvat er tráfylgjan/stalking?

• Endurtiknar telefonuppringingar, SMS, teldupostar og brøv, umframt ágang á internetinum
• Jagstran og eftiransing av heimi, arbeiðsplássi, umframt eftirlit via elektroniska útgerð, sum til dømis GPS
• Seta slatursøgur í gongd
• Plága familju, vinir og starvsfelagar hjá tí tráfylgda
• Oyðileggja ting hjá tí útsetta
• Harðskapur ella hóttan um harðskap

Eydis í Dali, ið er ættað út Føroyum, hevur skrivað bókina #STOP STALKING – Sådan håndterer du en stalker.
Bókin fæst í Føroyum, og kann eisini fást til láns á ymiskum bókasøvnum.

Materiellur harðskapur

Materiellur harðskapur er, tá ið eins ognarlutir verða oyðilagdir, til dømis heim, innbúgv, klæðir, bilur o.s.fr. Hesin harðskapur kann eisini vísa seg við, at tann, ið fremur harðskapin, tveitir tann harðskapsrakta á dyr uttan at lata viðkomandi fáa nakað við sær, og at gera tað torført hjá tí harðskapsrakta at seta búgv av nýggjum, tí møgulig hús skulu seljast og innbúgv býtast.

 

Fíggjarligur harðskapur

Fíggjarligur harðskapur inniber at verða fíggjarliga avmarkaður, og ikki sleppa at ráða yvir egnum pengum ella at verða trýstur til at taka lán í bankanum. Tað kann eisini vera, at ein verður noyddur at geva tí, ið fremur harðskapin, allar sínar pengar ella at verða noyddur at biðja um lummapengar frá tí, ið fremur harðskapin.

 

Talgildur harðskapur

Talgildur harðskapur kann vera, at intimar myndir ella filmsbrot, sent í trúnaði, verða deild á netinum uttan samtykki frá tí harðskapsrakta.

Talgildur harðskapur er harumframt eisini, at tað verður gjørt seg inn á ein við at persónligar upplýsingar verða deildar alment, og at ein síðani verður útsettur fyri skemmandi atferð á til dømis sosialum miðlum ella á telefonini. Hesin harðskapur kann eisini bera við sær, at tann, ið fremur harðskapin, hevur eftirlit við telduposti, vangum á sosialum miðlum og/ella telefonini hjá tí harðskapsrakta. Talan kann somuleiðis vera um sporingsútgerð sum til dømis í bilinum hjá tí harðskapsrakta.